Borsaya yeni adım atanların sıklıkla karşılaştığı kavramlardan biri “sermaye artırımı”dır. Şirketlerin büyüme, yatırım ya da borç kapama gibi farklı amaçlarla uyguladığı bu yöntemler, iki temel şekilde karşımıza çıkar: bedelli sermaye artırımı ve bedelsiz sermaye artırımı.
Peki bu kavramlar tam olarak ne anlama gelir? Yatırımcılar için ne ifade eder? Hangi durumda hisse senedi değeri düşer, hangisinde yeni haklar doğar? Gelin bu iki önemli konuyu tüm detaylarıyla ele alalım.
Sermaye Artırımı Nedir ve Neden Yapılır?
Sermaye artırımı, bir şirketin sahip olduğu ödenmiş sermaye miktarını artırması anlamına gelir. Amaç; şirketin faaliyetlerini genişletmek, yeni yatırımlar yapmak, borçlarını ödemek veya finansal yapısını güçlendirmektir. Bu artırım süreci şirketin mevcut ve potansiyel yatırımcılarını doğrudan etkiler.
Sermaye artırımı temel olarak ikiye ayrılır:
- Bedelli Sermaye Artırımı
- Bedelsiz Sermaye Artırımı
Bedelli Sermaye Artırımı Nedir?
Bedelli sermaye artırımı, mevcut hissedarlardan şirketin yeni çıkardığı hisseleri belirli bir fiyattan satın almalarının istenmesidir. Dolayısıyla bu, yatırımcı için gerçek anlamda bir maliyet oluşturur.
Nasıl Çalışır?
Şirket, yeni hisse senetleri çıkarır ve bu hisseleri mevcut ortaklara, genellikle sahip oldukları pay oranında, rüçhan hakkı (ön alım hakkı) ile sunar. Örneğin, 1:1 oranında bedelli sermaye artırımı yapılırsa, her 1 lot için 1 lot daha alma hakkı tanınır. Ancak bu hakkı kullanmak isteyen yatırımcı, belirlenen fiyat üzerinden ödeme yapmak zorundadır.
Hisse Fiyatı Düşer mi?
Evet. Bedelli sermaye artırımı sonrası, hisse fiyatı genellikle teorik olarak düşer. Çünkü toplam hisse sayısı artar, ancak şirketin piyasa değeri aynı kalır.
Yatırımcıya Etkisi
- Sermaye artırımına katılan yatırımcı, ek hisse alır ve ortaklık oranını korur.
- Katılmayan yatırımcı, hisse oranı düşer ve sulanma yaşar.
- Rüçhan hakkı kuponları (RHK) borsada işlem görebilir ve yatırımcılar bu haklarını satabilir.
Bedelsiz Sermaye Artırımı Nedir?
Bedelsiz sermaye artırımı, şirketin iç kaynaklardan (kâr yedekleri, geçmiş yıl kârları, sermaye düzeltme farkları vb.) karşılayarak yaptığı ve yatırımcının ek bir ödeme yapmadan ücretsiz hisse senedi aldığı bir uygulamadır.
Nasıl Çalışır?
Şirket, örneğin %100 bedelsiz sermaye artırımı yaparsa, her 1 lot için yatırımcıya 1 lot daha ücretsiz hisse verir. Yatırımcının elindeki hisse sayısı artar, ancak hisse fiyatı orantılı olarak düşer.
Hisse Fiyatı Neden Düşer?
Bedelsiz artırımlarda da hisse sayısı artar ama şirketin piyasa değeri aynı kalır. Dolayısıyla, hisse başı fiyat düşer ancak toplam portföy değeri değişmez.
Yatırımcıya Etkisi
- Ekstra ödeme yapılmaz.
- Yatırımcının elindeki lot sayısı artar.
- Hisse fiyatı düştüğü için bazı yatırımcılar bu durumu “hisse bölündü, ucuzladı” diye yorumlayabilir; bu da bazen hisseye olan ilgiyi artırabilir.
Türkiye’de Borsa Piyasası Davranışları Üzerine Bir İnceleme!
Bedelli ve Bedelsiz Sermaye Artırımı Arasındaki Farklar
| Özellik | Bedelli | Bedelsiz |
|---|---|---|
| Ödeme Gerekir mi? | Evet | Hayır |
| Rüçhan Hakkı Var mı? | Evet | Yok |
| Hisse Sayısı Artar mı? | Evet | Evet |
| Hisse Fiyatı Düşer mi? | Evet | Evet |
| Portföy Değeri Değişir mi? | Hayır | Hayır |
| Şirketin Kasasına Para Girer mi? | Evet | Hayır |
| Hissedarın Oranı Korunur mu? | Katılırsa evet | Evet |
Yatırımcı İçin Ne Anlama Gelir?
Bu artırımlar, yatırımcı açısından olumlu ya da olumsuz olabilir:
- Bedelli sermaye artırımı, şirketin nakit ihtiyacını giderir, ancak yatırımcıdan para çıkışı gerektirir.
- Bedelsiz sermaye artırımı, yatırımcıyı motive eder ve hisseye olan ilgiyi artırabilir. Ancak şirketin varlık yapısında esasen bir değişiklik yaratmaz.
Her iki durumda da yatırımcının:
- Şirketin neden sermaye artırımı yaptığına,
- Artırım sonrası finansal yapıya,
- Hisse fiyatının yeni durumuna
dikkat etmesi gerekir.
Bu Kavramlarla İlgili Sıkça Sorulan Sorular
Bedelli sermaye artırımı olumsuz bir durum mudur?
Hayır. Bedelli artırımlar, şirketin büyüme planlarına kaynak yaratmak veya borç kapatmak için yaparlar. Ancak yatırımcının bu artırıma katılıp katılmaması önemli bir karardır.
Bedelsiz sermaye artırımı zenginleştirir mi?
Hayır. Hisse sayısı artsa da toplam portföy değeri aynı kalır. Ancak psikolojik etkisiyle kısa vadede hisseye ilgi artar.
Rüçhan hakkı nedir?
Rüçhan hakkı, mevcut hissedarların yeni hisseleri öncelikli olarak satın alma hakkıdır. Bu hak borsada işlem görebilir.
Son olarak siz ne düşünüyorsunuz? Bu konuları yatırım yaparken dikkate alıyor musunuz? Bedelli artırımlara katılıyor musunuz, yoksa rüçhan haklarınızı mı satıyorsunuz? Yorumlarda görüşlerinizi paylaşın!
