2025 yılına girerken, dünya ekonomilerinin en çok tartıştığı konulardan biri “likidite tuzağı” oldu. Bu kavram, merkez bankalarının faiz oranlarını düşürmesine rağmen, piyasada paranın dönmemesi durumunu ifade eder. Kısacası, para çok ama hareket yoktur. Türkiye’de de son yıllarda hem bireylerin hem de işletmelerin finansal davranışları bu durumu açıkça göstermeye başladı.
Likidite Tuzağı Nedir?
Ekonomide likidite tuzağı, faiz oranları çok düşük seviyelere inmesine rağmen tasarruf sahiplerinin paralarını harcamak veya yatırım yapmak yerine nakitte tutmayı tercih ettikleri bir durumu anlatır. Bu durumda insanlar parayı harcamak yerine “bekletmeyi” seçer, çünkü geleceğe dair belirsizlik veya güven eksikliği vardır.
Keynes’in ekonomi teorisine göre bu durum, para politikasının etkisizleşmesi anlamına gelir. Yani merkez bankası faiz oranlarını düşürse bile ekonomi canlanmaz, çünkü kimse harcama yapmaz.
2025 Türkiye Ekonomisinde Likidite Tuzağı Gözlemleri
Türkiye’de 2025 itibarıyla hane halkı ve yatırımcı davranışlarına bakıldığında, paranın dolaşım hızının ciddi biçimde düştüğü görülüyor. Bunun arkasında üç temel neden bulunuyor:
- Güvensizlik ve belirsizlik: Enflasyon oranlarının sürekli değişmesi, yatırımcıların ve vatandaşların geleceğe dair plan yapmasını zorlaştırıyor.
- Yüksek faiz ortamı: Tasarruf sahipleri, paralarını yatırımlarda kullanmak yerine bankada mevduatta tutmayı daha kârlı görüyor.
- Tüketici borçluluğu: Kredi kartı ve bireysel kredilerle aşırı borçlanan kesim, harcamak yerine borç kapatmayı tercih ediyor.
Bu tablo, piyasada çok fazla “para arzı” olmasına rağmen harcama ve yatırım talebinin düşük olduğu bir ortam yaratıyor. Sonuç: Paranın dönmediği, ekonominin yavaşladığı bir likidite tuzağı.
Merkez Bankası Politikalarının Etkisizleşmesi
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), son dönemde faiz oranlarını düzenleyerek para akışını artırmaya çalışsa da, bu politikaların etkisi sınırlı kalıyor. Çünkü yatırımcı güveni sarsılmış durumda. İşletmeler, yüksek maliyetler ve düşük talep nedeniyle yatırım yapmak istemiyor. Bireyler ise “harcarsam kaybederim” düşüncesiyle tasarrufu tercih ediyor.
Bu durum sadece Türkiye’ye özgü değil. ABD, Japonya ve Avrupa Merkez Bankası da benzer sorunlarla karşı karşıya. Özellikle Japonya, 1990’lardan bu yana “likidite tuzağının” klasik örneği olarak anılıyor.
Paranın Dolaşım Hızı Neden Azaldı?
2025 verilerine göre Türkiye’de M2 para arzı artmasına rağmen, dolaşım hızı son 10 yılın en düşük seviyesine geriledi. Bunun anlamı şu: İnsanlar ellerindeki parayı harcamıyor, sadece tutuyor.
Örneğin:
- 2020’lerde bir maaş 10 günde harcanırken,
- 2025’te aynı maaş ortalama 20-25 gün elde tutuluyor.
Bu fark küçük görünse de ekonomide trilyonlarca liralık hareketin yavaşlaması anlamına geliyor.
Likidite Tuzağının Sonuçları
Likidite tuzağı sadece ekonomik büyümeyi yavaşlatmaz, aynı zamanda şu sorunları da beraberinde getirir:
- İstihdam daralır: Yatırım ve üretim azaldığı için işsizlik artar.
- Tüketim azalır: İnsanlar harcamaktan çekinir.
- Deflasyon riski oluşur: Talep azaldığı için fiyat artışları yavaşlar veya düşer.
- Para politikaları etkisizleşir: Faiz indirimi bile piyasayı canlandıramaz.
Çıkış Yolu: Güven ve Üretim Odaklı Ekonomi
Likidite tuzağından çıkışın en etkili yolu, ekonomik güveni yeniden tesis etmek ve üretim odaklı politikalar geliştirmektir.
- Devletin şeffaf veriler paylaşması,
- KOBİ’lere düşük faizli üretim kredileri sağlanması,
- Uzun vadeli yatırım ortamı oluşturulması,
ekonomik güveni artırarak paranın yeniden dolaşmasını sağlar.
Ayrıca, finansal okuryazarlığın artması da bireylerin “parayı bekletmek yerine değerlendirme” alışkanlığı kazanmalarına yardımcı olur.
2025 yılı itibarıyla Türkiye ekonomisi, klasik bir likidite tuzağı ile karşı karşıya. Para arzı artıyor ancak harcama ve yatırım isteği düşüyor. Bu da ekonomik büyümeyi sınırlıyor. Paranın yeniden hareket etmesi için güven, istikrar ve üretim odaklı politikalar şart.
Finansal istikrarın sağlandığı bir ortamda, hem bireyler hem de işletmeler cesaretle yatırım yapabilir. Aksi halde para elde tutulmaya devam eder ve ekonomi, görünmeyen bir frenle yavaşlar.
