2025 yılında Türkiye’de en çok tartışılan ekonomik kavramlardan biri yine enflasyon. Market fiyatlarından kiralara, ulaşımdan enerjiye kadar her alanda yaşanan fiyat artışları, vatandaşın alım gücünü doğrudan etkiliyor. Ancak birçok kişi, “Enflasyon tam olarak nasıl ölçülüyor?” sorusunun cevabını bilmiyor. Gerçekte enflasyon, sadece fiyat artışından ibaret değildir; toplumun satın alma gücünü, tasarruf alışkanlıklarını ve yaşam standardını derinden etkileyen bir ekonomik göstergedir. Bu yazımızda enflasyon nasıl ölçülür ve tüketicinin cebine etkisi nedir konusunu anlatacağız.
Enflasyon Nedir?
Enflasyon, genel anlamda bir ekonomide mal ve hizmetlerin ortalama fiyat seviyesinin zaman içinde sürekli artmasıdır. Yani, bugün 100 liraya alınabilen bir ürünün gelecek yıl 120 liraya çıkması, enflasyonun yükseldiği anlamına gelir.
Enflasyon yükseldikçe paranın satın alma gücü azalır. Bu da aynı maaşla artık daha az mal veya hizmet satın alınabileceği anlamına gelir.
Enflasyon Nasıl Ölçülür?
Türkiye’de enflasyon, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından düzenli olarak ölçülür. TÜİK her ay “Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE)” ve “Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE)” verilerini açıklar. Bu iki temel endeks, enflasyonun hem tüketici hem üretici tarafındaki etkilerini gösterir.
1. Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE)
TÜFE, vatandaşların günlük yaşamda en çok tükettiği ürün ve hizmetlerin fiyat değişimini ölçer.
Bu ürünler, “tüketim sepeti” adı verilen bir listeye göre belirlenir.
Bu sepetin içinde:
- Gıda ve içecekler,
- Kira ve konut giderleri,
- Ulaşım,
- Giyim,
- Sağlık,
- Eğitim ve eğlence gibi yaklaşık 400’ün üzerinde kalem bulunur.
TÜİK her ay bu ürünlerin fiyatlarını ülke genelinde toplar, ortalamasını alır ve bir önceki aya göre artış oranını hesaplar.
2. Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE)
ÜFE ise üreticilerin sattığı malların fiyatlarındaki değişimi ölçer. Hammaddeden sanayiye kadar tüm üretim maliyetlerini kapsar.
ÜFE yükselirse, bu durum bir süre sonra TÜFE’ye yani tüketici fiyatlarına da yansır. Çünkü üretici maliyet artışını fiyatlara eklemek zorunda kalır.
Enflasyonun Hesaplanma Mantığı
Enflasyon, genellikle yıllık bazda ölçülür.
Formül olarak:
Yıllık Enflasyon = [(Bu Yılın TÜFE Değeri – Geçen Yılın TÜFE Değeri) / Geçen Yılın TÜFE Değeri] × 100
Örneğin, 2024 Eylül TÜFE’si 900, 2025 Eylül TÜFE’si 1080 ise:
[(1080 – 900) / 900] × 100 = %20 enflasyon anlamına gelir.
Enflasyonun Tüketicinin Cebine Etkisi
Enflasyonun asıl etkisi vatandaşın cebinde olur. İşte enflasyonun doğrudan sonuçları:
1. Satın Alma Gücü Azalır
Maaşlar aynı kalırken fiyatlar artarsa, tüketicinin satın alma gücü düşer.
Örneğin, 2024’te 10.000 TL maaşla bir ailenin 1 aylık gıda gideri 4.000 TL iken, 2025’te bu harcama 6.000 TL’ye çıkarsa reel gelir azalmış olur.
2. Tasarrufların Değeri Eriyor
Bankada duran paranın faiz getirisi enflasyondan düşükse, aslında o para her geçen gün değer kaybediyor.
Bu yüzden vatandaş, “parasını korumak için” döviz, altın veya gayrimenkule yöneliyor.
3. Gelir Dağılımı Bozuluyor
Enflasyon dar gelirli kesimi daha fazla etkiler. Çünkü gelirinin büyük kısmını gıdaya, ulaşıma ve kiraya harcayan kişiler, artışlardan en çok zarar gören gruptur.
4. Tüketim Davranışları Değişiyor
Yüksek enflasyon dönemlerinde insanlar ihtiyaç dışı harcamaları erteliyor. Bu durum ekonomide talep daralması yaratıyor. Uzun vadede, şirketlerin satışları düşüyor, üretim yavaşlıyor ve istihdam etkileniyor.
2025 Türkiye’sinde Enflasyonun Görünümü
2025 itibarıyla Türkiye’de enflasyon oranı hâlâ çift haneli seviyelerde seyrediyor.
Bazı sektörlerde yıllık artış oranı genel ortalamanın çok üzerinde:
- Gıda: %70 civarı,
- Konut ve kira: %90’a yakın,
- Ulaşım: %60 civarı,
- Eğitim ve sağlık: %50’nin üzerinde.
Bu rakamlar, TÜFE’nin toplu ortalamasından daha fazla hissedilen bir “yaşayan enflasyon” olduğunu gösteriyor. Vatandaşın hissettiği fiyat artışı, istatistiksel orandan çoğu zaman daha yüksek.
Enflasyonla Mücadelede Etkili Yöntemler
- Fiyat istikrarı sağlayacak mali politikalar uygulanmalı.
- Üretim teşvikleri artırılarak arz yönlü denge güçlendirilmelidir.
- İsraf ve verimsizlik azaltılmalı; özellikle enerji ve tarım alanlarında verim artışı sağlanmalıdır.
- Finansal okuryazarlık artırılarak bireyler tasarruflarını enflasyona karşı koruyabilecek bilgiye sahip olmalıdır.
Enflasyon, sadece bir rakam değildir tüketicinin yaşam standardını belirleyen en önemli göstergedir. Türkiye’de enflasyonun doğru anlaşılması, hem bireysel finans planlaması hem de ekonomik politikalarda sağlıklı adımlar atılması açısından kritik önem taşır.
Son olarak paranın değerini korumak, gelirini planlamak ve geleceğe yatırım yapmak isteyen herkesin, enflasyonun nasıl ölçüldüğünü ve cebine nasıl yansıdığını iyi bilmesi gerekir.
